Ed Buitenhek over de ontwikkelingen in de kinderopvang.

Afgelopen week heeft de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering van de bdKO plaatsgevonden, gevolgd door een webinar van niemand minder dan Ed Buitenhek van Bureau Buitenhek. Deze bekende analist binnen de kinderopvang gaf op basis van uitgebreide analyses en marktdata diepgaand inzicht in de ontwikkelingen waar de sector mee te kampen heeft.

Klik hier om het webinar en de presentatie terug te kijken. Alleen voor leden!

Het eerste onderwerp dat ter sprake kwam was logischerwijs het personeelstekort waar de kinderopvang mee te kampen heeft. De prognosemodellen toonden een heel ander scenario dan de werkelijkheid: in 2021 zouden er juist meer werkzoekenden zijn dan vacatures, maar liefst 100 zoekenden op de 40 vacatures. Voor 2022 was de prognose zelfs nog lager, 7 vacatures op de 100 zoekenden. Daarnaast was de verwachting dat door de coronacrisis veel kinderen thuis zouden worden opgevangen.

De cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) tonen de realiteit. Sinds Q1 – 2021 is de arbeidsmarkt fors krapper en op een piek van de afgelopen 10 jaar. En waar het hier gaat om cijfers van alle Nederlandse branches, zullen daadwerkelijke cijfers specifiek voor de kinderopvang nog schokkender zijn. Daarbij komt dat er op het gebied van personeel wordt geconcurreerd met het onderwijs en de zorg. Sectoren die vergeleken met de kinderopvang meer overheidsmiddelen en subsidies ontvangen om de tekorten terug te dringen en maatregelen kunnen treffen zoals grotere klassen, onbevoegden en onderwijsassistenten om de gaten in het rooster op te laten vullen.

Waar de kinderopvang het moet hebben van goede PM’ers om de kwaliteit hoog te houden en te voldoen aan de strikte wet- en regelgeving. Dat is en blijft voorlopig een grote uitdaging voor de directeuren. De enorme tekorten maken dat ook de directeuren van kinderopvangorganisaties naar vergelijkbare oplossingen moeten zoeken, terwijl er niet wordt afgedaan aan de kwaliteit.

In het uitgelekte eerste ontwerp voor een regeerakkoord van CDA en VVD staat ook de ambitie om ‘voor veel mensen gratis kinderopvang te regelen om zo werkend Nederland tegemoet te komen’.

Tegelijkertijd staat in het stuk ook dat er nog meer overheidsbudget moet gaan naar personeelswerving, betere salarissen en arbeidsvoorwaarden voor zowel de zorg als het onderwijs. Ed zette hier zijn vraagtekens bij. De sterk gesubsidieerde concurrentie op de arbeidsmarkt vanuit zorg en onderwijs zal het personeelstekort in de kinderopvang eerder groter dan kleiner maken.

En dus moet de branche rekening houden met een structureel krappe arbeidsmarkt voor een langere periode. ‘Gratis kinderopvang’ leidt dan alleen maar tot nog langere wachtlijsten en dat zal werkend Nederland niet verder helpen.

Het merendeel van de slachtoffers van de toeslagaffaire zijn huishoudens met lage inkomens. Als er prioriteiten gesteld moeten worden ligt het voor de hand om voor die groep ’gratis’ kinderopvang te regelen. De groep huishoudens met een inkomen tot 1,5 x modaal heeft al te maken met een hoge toeslagbijdrage en lage kosten. Voor die gebruikers zou ‘gratis kinderopvang’ – op basis van het huidige gebruik – ‘slechts’ €100 miljoen aan extra overheidsbijdrage kosten. Dat bedrag kan oplopen als gevolg van gedragseffecten – het inruilen van informele opvang voor formele opvang – maar ook door misbruik van de regeling.

Strikte regelgeving over tarieven, contracten en daadwerkelijk gebruik zal nodig zijn om misbruik te voorkomen.

Al met al benadrukte Ed’s analyses dat de kinderopvang een zeer specifieke branche is waarin problemen en vraagstukken met betrekking tot het personeel niet zomaar zijn op te lossen door de hoge eisen op het gebied van kwaliteit. Het is aan de overheid om zichzelf nog eens achter de oren te krabben over de vorm en voorwaarden van het plan om de kinderopvang gratis te maken.